Ermenistan Gezi Rehberi

Öncelikle neden Ermenistan’a gitmek istediğimizden bahsedelim. Biliyorsunuz iki ülkenin arasındaki sorunlar nedeniyle sınırlar kapalıydı. Bir yumuşama süreci nedeniyle karşılıklı uçuşlar başlayınca “bu süreç uzun sürmez hazır kapılar açılmışken görelim Ermenistan’ı” şeklinde düşünerek düştük yollara. Bizim düşüncemize göre her ülkede mutlaka görülmeye değer şeyler vardır ve her ülke kendi sürprizini saklar. Nitekim Ermenistan da öyle oldu ve çok şey öğrenerek döndük bu ülkeden ve size Ermenistan Gezi Rehberi yazmaya karar verdik.

Ermenistan'a nasıl gidilir?

Ermenistan Gezi Rehberi

Pegasus, Aegean Airlines ve  THY’nın Erivan’a uçuşları ile ya da Gürcistan üzerinden karayoluyla Ermenistan’a gitmek mümkün.

Farklı havayollarının uçuşlarına göz gezdirmek için tıklayın.

Ermenistan vizesi?

Ermenistan Gezi Rehberi

Gezinin başında hem normal pasaport için hem de yeşil pasaport için vize alınması gerektiğini biliyorduk. Ancak daha sonra öğrendik ki Ermenistan yeşil pasaporta vize vermiyormuş. Yeşil pasaport sahiplerinin tümünü üst düzey devlet görevlisi gibi görüyorlar ve bu konuda şüpheli yaklaşıyorlar hala. Bu nedenle ya geziyi iptal edecektik ya da ikinci pasaport olarak normal pasaport alacaktık. Biz geziye devam kararı aldık ve ikinci pasaport olarak normal pasaporta başvurduk.

Bolo

Düzenlediğimiz turlara katılarak bizimle birlikte gezmek isterseniz Whatsapp Kanalımızı Takip edebilirsiniz. Whatsapp Kanalımız Takip etmek için tıklayın.  Duyurulardan haberdar olmak için Sessiz modu kapatmayı unutmayın. Fotoğraflara tıklayarak Facebook ve Instagram sayfalarımızı takip edebilirsiniz.

Konusu açılmışken bilgi verelim; yeşil ya da normal pasaportunuz varsa ve vize için bir yere verdiyseniz (ya da vermeniz gerekiyorsa) başka seyahat için ikinci yeşili ya da normal pasaport, ya da bizim gibi yeşil pasaportunuz olmasına rağmen ikinci pasaport olarak normal pasaport alabilirsiniz. Bunun için tek yapmanız gereken pasaport başvurusunda eski pasaportu teslim etmeyip neden teslim etmediğinize dair dilekçe vermek. Özetle bu yolla normal pasaportumuzu alarak gezimizi düzenleyen Tempo Tur aracılığı ile vize başvurusunda bulunarak vizemizi aldık.

Ermenistan'a ne zaman gidilir?

Ermenistan Gezi Rehberi

Ermenistan’ın yazları oldukça sıcak, kışları da soğuk geçtiği için en ideal aylar bahar ayları.

Ermenistan'da kaç gün kalınır? Ermenistan Gezi Rehberi

Burada kaç gün kalmanız gerektiğine gelince minimum 4-5 net gün Ermenistan’da gezmeniz için gerekiyor. Ancak daha fazla kalacak zamanınız varsa yapacak aktivite bulmakta, güzel zaman geçirmekte zorlanmazsınız.

Artık Hayastan yani Ermenistan için hazırız; Hay Ermeni Hayastan ise Ermenistan anlamına geliyor. Bu arada Hay konusu açılmışken ne kadar doğru bilemiyorum grupta şöyle bir şey anlatıldı; Hay Ermeni demek ya, Huy da Rum demekmiş. Ermenilerden rüşvet alınır bu para Rum meyhanelerinde yenilirmiş. “Haydan gelen huya gider” sözü buradan gelmiş.

Ermenistan gezimiz Gürcistan-Ermenistan gezimizin ikinci ayağı idi. Önce 4 gün Gürcistan’da bulunduk. Gezinin bu kısmını okumak için tıklayın. Daha sonra kara yolu ile Ermenistan’a geçtik dönüşü ise Erivan’dan Pegasus ile yaptık.

Ermenistan’a girişte sorun yaşamadık

Ermenistan Gezi Rehberi yazılarını okuyanlar için önemli bir konunun ülkeye girişin kolay olup olmadığı olduğunu biliyoruz. Gürcistan’dan Ermenistan’a giriş ne çok kolay oldu ne de çok zor. Sınırlar yeni açıldığı için pek Türk görmeye alışık değiller. Gelenler de havayoluyla genelde Erivan’a indikleri için bizim gibi karayolundan Ermenistan’a giren çok az oluyor. Bizi gezdiren rehber resmi görevliler dışındaki ilk Türk turist grubu olduğumuzu söyledi. Bu bize yeter; gezgin böyle olmalı.

Orta karar bir türkçeye sahip rehberimiz Armig’in ailesi geçmişte Urfa ve Elazığ taraflarında yaşıyormuş ama Suriye’ye göç etmek durumunda kalmışlar. Armig de Suriye savaşı nedeniyle Ermenistan’a göç etmiş. Kendisi Ermeni olmasına rağmen burada Arap gibi görülüyorlarmış, Suriye’de de oranın bir parçası olamamışlar; işleri zor yani.

Ermenistan halkı her zaman Rus desteği görmüş. Tüm dünyadaki Ermeni girişkenliği ve çalışkanlığı özellikle kırsal Ermenistan için pek geçerli değil, pek çalışkan değiller ve her şey Rusya’dan gelsin istiyorlar. Özellikle yeni nesil ve Erivan’da yaşayanlar daha çalışkan.

Ermenistan zengin bir ülke değil

Karayolu ile Gürcistan’dan Ermenistan’a girince her şey daha iptidai bir hal alıyor ve bariz bir farklılık görülüyor. Bu anlamda Gürcistan daha iyi durumda. Ermenistan Gürcistan’dan da küçük bir ülke; Ermenistan nüfusu 3, Erivan nüfusu ise 1 milyon.

Ermenistan’a gitmeden önce burada hoş karşılanıp karşılanmayacağımız konusunda endişelerimiz vardı ama tüm seyahat boyunca herhangi olumsuz bir durum ile karşılaşmadık. Rehberimiz Türkçe konuştuğumuzu duyunca tepki gösterebilecek kişi sayısının %2-3 olduğunu söylemiş “çok bağırarak ve dikkat çekecek şekilde olmamak kaydıyla Türkçe konuşmanızda sorun olmaz” demişti. Demek ki biz de bize tepki gösterebilecek kişilere denk gelmedik. Özetle biz bir olumsuzluk ile karşılaşmadık ama dönüşte pasaport sırasında “5 gündür neler çektik bir bilseniz” diyen Türkler de vardı.

Ermenistan Gezi Rehberi Ermenistan günlük yaşamından

Ermenistan Gezi Rehberi yazımızda gezdiğimiz yerleri anlatmadan önce biraz Ermenistan’dan ve oradaki yaşamdan bahsedelim. Ermenistan her zaman kapalı bir toplum olarak yaşamak durumunda kalmış. Bir de Rus etkisi göz önüne alındığında dünyadan aşırı tecrit edilmişler diyebiliriz. Rusya hariç diğer ülkelerle sınırlar bir açık bir kapalı. Ermenistan’ın acilen dünyaya açılması gerekiyor ama Çin’den Avrupa’ya uzanan yeni İpek Yolu projesi (Yol Kuşak Projesi) Ermenistan’dan geçmiyor. Yani kısa vadede böyle bir ihtimal görünmüyor.

Ülkede çok büyük bir fakirlik ve zenginlik aynı anda yaşanıyor. Erivan büyük bir zenginlik içindeyken kırsal zor durumda. Erivan’da ev kirası 2.500 USD seviyesinde iken kırsalda 200 USD’ler seviyesinde. En düşük maaş 150 USD yani evin yoksa işin zor burada. Kırsal kesimde çok fazla terkedilmiş ya da yapılmak için başlanmış ama yarım kalmış ev görüyorsunuz parasızlık nedeniyle. Suriye Savaşında 100 bin Suriye Ermenisi de Ermenistan’a gelince işler iyice zorlaşmış.

Ermenistan Gezi Rehberi günlük yaşamdan notlara devam

Ermenistan’ı Ermeniler seviyor sevmesine ama burada yaşayan herkesin gönlünde yatan Arslan Avrupa ya da Amerika’ya kapağı atıp orada yaşamak.

Bayraklarındaki Kırmızı; dökülen kanlarını, Mavi; barışı simgeleyen gökyüzü altında yaşama isteğini, Turuncu ise ülkenin simgelerinde kayısıyı temsil ediyor.

Ermenistan Gezi Rehberi için önemli konulardan birisi de komşular ile ilişkiler.  Rusya ile ilişkiler birbirlerine bayılmasalar da devam ediyor. Buraya çok fazla olmasa da Rus turist geliyor. 100 yıldır sınırların açık olduğu tek ülke Rusya ve ilişkiler hep bir şekilde devam etmiş.

Şu sıralar (2022) Türkiye ile havayolu sınırları açık ve ilişkiler yeniden başladı. Karayolu sınırları şimdilik kapalı ama bu bölgede yol yapımları olduğu söyleniyor umarız yakında açılır. Türkiye ile sınırların açılmasını ve ilişkilerin tekrar başlamasını doğru bulan da var doğru bulmayan da. Zaten ticaret Türkiye ile hep devam etmiş ama sınırlar kapalı olduğu için başka ülkeler aracılığıyla dolaylı olarak yapılmış bu. Hatta her şeyi Türkiye’den alabildikleri için bize küçük Çin diyorlar.

Ermenistan Gezi Rehberi Komşularla ilişkiler pek iyi değil

Azerbeycan ile ilişkileri malum çok gergin ve ara sıra yaşanan büyük çaplı olmayan savaş ya da çatışmalar var, Gürcistan ile olan ilişkilerine gelince “ne sen bana dokun ne ben sana” şeklinde.

Rus turist dışında buraya doğası için Dubai’den ve İran’dan turist geliyor. Dubai’den gelenler iyi para harcadıkları için seviliyor ama İran’lılar çok gürültücü oldukları ve çok içtikleri için sevilmiyormuş.

Paşinyan Karadağ’ı Azerbeycan’a kaybetmesine rağmen ki bu bir Ermeni için affedilir bir şey değil yine seçilmiş. Bunun nedeni daha önceki lider Sarkisyan ve diğer politikacılara olan daha da az güven.

Günlük yaşamda doğum günlerine ve cenazelere önem veriliyor. Cenazede çiçek götürmek çok önemli ve bekleniyor. Doğum günlerinin de atlanmaması bekleniyor ve çiçek, çikolata ve kanyak götürülmesi yaygın.

Türk dizilerinden Türkçe öğrenenler var; Aşk-Memnu vs. Gençlerde hayatın çok kolay olduğu yanılgısını yaratıyor diye Çin, Kore müzikleri, klipleri yasaklanmış.

Tıp okumaya gelen Hintli çokmuş. Dilleri aynı aileden olduğu için kolayca Ermeniceyi öğreniyorlarmış.

Hem Gürcistan’da hem de Ermenistan’da çok ilginç bir uygulamaya şahit olduk. İki ülkede de Doğal gaz boruları havadaydı. Yerleşim yerine gelen doğalgazı evinde isteyenler kendi imkânlarıyla evlerine çekmek durumundalar. Bu nedenle maliyet az olsun diye tüm doğalgaz boruları bahçe çiti gibi dışarıdan gidiyor. Kapıya vs denk gelirse orada yukarıya çıkıyor sonra tekrar iniyor, çok inanılmaz bir uygulama ama bu iki ülke için çok normal.

Ermenistan Görülecek Yerler

Sevan Gölü ve Manastırı

Ermenistan Gezi Rehberi yazımızın Görülecek Yerler kısmına geldik. İlk gördüğümüz yer Ermenistan’ın en büyük gölü olan Sevan Gölü ve Sevan Manastırı (Sevanamank Monestery) oldu. Yaklaşık 300 basamakla ulaşılan Manastır hakim bir konumda yer alıyor ve çok güzel bir Sevan manzarasına sahip.

Esasında Sevanamank Manastırı bu kadar yüksekte yer almıyormuş yani göl daha seviyesi daha yukardaymış. Ancak Stalin döneminde yapılan yapay bir drenaj çalışmasında göl seviyesi 20 m düşünce konum bu halini almış.

Sevanamank Manastırı yine Rus dönemi yapısı olan ülkemizdeki Van Gölü’nde yer alana Akdamar Kilisesi’ni anımsatıyor yapı tarzı olarak. Prenses Mariam’ın ölen kocası için yaptırdığı manastır hala faal ve  İlahiyat Fakültesi de varmış.

Sevan Gölü bölgesi Bronz Çağından beri bir yerleşim bölgesi ve Sevan Urartu dilinde Sular, Göller Ülkesi anlamına geliyor. Dede Korkut Destanındaki Gökçe Deniz olarak anlatılan göl Sevan Gölü.

Buradan sonra küçük bir lokantada sucuk ekmek ve lahmacun yedik. Nerdeyse ülkemizdekiyle aynıydı tatları.

Tsakhkadzor Kayak Merkezi

Daha sonra Tsakhkadzor Kayak Merkezi’ne telesiyejle (Ropeway Tsaghadzor) çıktık. Çıkışta ve yukarıda manzara güzeldi kısa bi zaman geçirdikten sonra aynı telesiyej ile geri döndük.

Dilican ya da Dilijan

Ermenistan Gezi Rehberi yazımıza devam ediyoruz. Buradan sonra Ermenistan’ın İsviçre’si olarak adlandırılan Dilican (Dilijan) bölgesine geçtik. Burası yemyeşil bir bölge, güzel ve pahalı evler hemen dikkat çekiyor. İsviçre benzetmemiz doğa güzelliği ve evlerin estetiği için yollar filan yine bozuk maalesef. Burada yaşayan Ermenilerin çocukları pahalı okullarda okuduktan sonra genellikle Amerika’da okumaya devam ediyorlarmış.

Bu bölgede kar 3 ay kalıyormuş, sonrası bol meyva ve güzel bir doğa. Üzüm, kiraz ve buranın simgelerinden Nar tabii ki. Buranın diğer bir önemli meyvesi de kayısı. Ancak tüm bu bolluğa rağmen meyveler oldukça pahalı.

Tünelden sonra doğa değişiyor

Dilican çıkışında bir tünele giriliyor tünel çıkışında yeşillik doğa güzelliği vs hiç birşey kalmıyor çorak bir arazi başlıyor. Yol boyunca balık satan ve elleriyle balığın boyutunu gösteren adamlar sıralanmış yol kenarına. Elleriyle avuçları birbirine bakacak şekilde açıyorlar ve sattıkları balığın boyutunu gösteriyorlar ama ortada balık yok. Balık buzlukta, boyutu beğenir durursan gösterecek balığı. Ama çok matrak bir şekilde uzaktayken boyut çok büyük gösterilirken araç yaklaştıkça ellerin arası yaklaşıyor. Perspektifi mi hesaplıyor yoksa ufak bir aldatmaca mı bilemiyoruz artık.  Zaten balıkların çok farklı boyda olmaları da beklenemez çünkü artık satılanlar hep kültür balığıymış; adet eski, balık yeni yani.

Erivan

Ermenistan Gezi Rehberi yazımıza devam ediyoruz. Dilican’dan sonra Hrazdan geçerek Erivan’a vardık. Erivan ve Ermenistan birbirinden çok farklılar. Ermenistan’ın tümünde bariz bir fakirlik göze çarparken Erivan’a geldiğiniz an adeta Paris hayatı yaşayan bir kent ile karşılaşıyorsunuz. Çok sayıda devriyenin de olduğu Erivan güvenli bir şehir; büyük bulvarlar, kaliteli mağaza ve restaurantlar her yerde. Yaya bölgesi olan Norh Avenue, Mashtos, Saryan, Tumanyan, Cascade, Abovyan ve Cumhuriyet Meydanı en önemli bulvar ve meydanlar.

Cascade Ermenistan Gezi Rehberi

Ermenistan Gezi Rehberi yazımıza devam ediyoruz. Erivan’da ilk gördüğümüz yer Cascade adlı yapı oldu. Cascade  (Çağlayan) 572 merdiven ve etrafındaki çevre düzenlemesi şeklinde bir yapı ve Erivan’ın çok merkezi bir konumunda yer alıyor. 1988 yılındaki depremden etkilendiği için yapımı yarım kalan yapı ancak 2009 yılında bitirilebilmiş. Tepeye isterseniz yürüyerek çıkabiliyor isterseniz yürüyen merdiven ile içeriden çıkabiliyorsunuz. Ara istasyonla var buralarda yürüyen merdiveni bırakıp dışarı çıkabiliyorsunuz ancak garip bir şekilde yürüyerek çıkarken bir yerden sonrasını yürüyen merdivenle devam edeyim diyemiyorsunuz. Cascade’nin içerisinde yürüyen merdiven boyunca sanat eserleri bulunuyor ve bazıları geçekten ilgi çekiciydi.

 

Ararat yani Ağrı Dağı Ermenistan Gezi Rehberi

Yukarıya çıktığınızda Erivan’ın panoramik br manzarası ile karşılaşıyorsunuz ve tabii ki Ağrı Dağı. Erivan’dan baktığınızda Ararat Dağı yani Ağrı Dağı hemen karşınızda. Ağrı ve Doğu Beyazıt’da yaşanan hayata karşılık hemen dibinde böyle bir hayat yaşanması şaşırttı bizi. Ararat demişken Ararat’ın Ermenistan için öneminden mutlaka bahsetmek gerekir. Ağrı Dağı bir zamanlar Ermeni Krallığı’na ait olan bu toprakların tam ortasında yer alıyormuş ve Ararat Dağı bunun en önemli simgesiymiş.

Doğal olarak manevi değeri çok çok büyük olan Ararat’ın şu anda Türkiye topraklarında yer alması Ermenistan için kolay kabul edilebilir bir şey değil. Ünlü Ermeni şair S.Kaputikyan dermiş ki; “Ararat sizin için yükseklik, bizim içinse derinlik meselesidir.” Ağrı dağı Ermenistan’a, Hristiyanlığı yayan Surp Kirk’ın dar bir kuyuda 13 yıl tutulduğu Hor Virap Manastırı da buraya çok yakın.

Cascade Kompleksi sanat ile iç içe

Ermenistan Gezi Rehberi yazımıza devam ediyoruz. Cascade’a biz yürüyerek çıktık ve biraz yorucuydu. Yürüyen merdiven ile çıkıp yürüyerek inmenizi tavsiye ederiz. Biz buraya bir defa da gece geldik. Nice’de Massena Meydanında gördüğümüz direkler üzerinde yer alan hava kararınca farklı renklere bürünen bağdaş kurmuş şeffaf insan heykelleri burada da bulunuyor. Nice’e yakıştığı kadar yakışmamış ama yine de ilgi çekici. İspanyol sanatçı Jaume  Plensa renk değiştiren bu eserlerini Erivan’a da hediye etmiş. Değişen 7 renk 7 kıtayı temsil ediyor.  Heykelleri Buda’ya da benzetenler var ama eserin Buda ile alakası yok.

Cascade’den yukarı çıktığınızda sol üstte görülen sütunlu ev Charles Aznavour’un evi. Cascede’ın yapımına da çok destek olan Aznavour’un evi şu anda kapalı.

Cascade’nin dışında bahçesi diyebileceğimiz kısımda da yine Şehir Sanatı olarak adlandırabileceğimiz birçok eser bulunuyor. Bu alanın adı Cafesjiyan Center for Arts.  Cafesjiyan’ın aynı zamanda depremden sonra yarım kalan yapıyı 50 milyon USD destekleyerek bitirilmesini sağlayan koleksiyoner olduğunu belirtelim.

Daha sonra Mother Armenia Anıtı’a gittik. Bu anıt Tiflis ve Kiev’deki benzerleri gibi ama çok daha sert karakterli. Anıtın altında Ermeni Askeri Tarih Müzesi bulunuyor.

Ararat Konyak Fabrikası Ermenistan Gezi Rehberi

Gezimizin önemli bir noktası Ararat Brandy Museum’du. Burası bir konyak fabrika müzesi ama Konyak kelimesi biliyorsunuz Fransızları tescilinde olduğu için brandy deniliyor. Bu fabrika 1877 yılında Çarlık döneminde yapılmış.

Burada Ararat konyaklarının nasıl doğduğu, yapıldığı, saklandığı vs her türlü bilgiye ve görsele erişebiliyorsunuz. Müze fabrika çok güzel düzenlenmiş. Gezi bittikten sonra etkileyici bir tadım ve arkasından da satış yapılıyor. Tadım, sunum ve lezzet o kadar iyi ki satın almadan çıkmak imkansız gibi. Biz de doğal olarak 7 yıllık 2 şişe alarak ayrıldık buradan.

Cumhuriyet Meydanı Ermenistan Gezi Rehberi

Cumhuriyet Meydanı’ndaki (Hanrapetutyan Hraparak) Lenin Heykeli 1991 yılındaki bağımsızlık sonrası kaldırılmış şimdi buradaki dev havuzda gece Su Dansı gösterisi yapılıyor ve bu bölge çok kalabalık oluyor. Opera and Ballet Yerevan (Opera Binası) ve önündeki park Erivanlıların özellikle geceleri zaman geçirmeyi sevdikleri yerler. North Avenue da yaya bölgesi olduğu için ayrı bir çekim noktası.

Blue Mosque Ermenistan Gezi Rehberi

Erivan’da gördüğümüz noktalardan bir diğeri şehirdeki tek islami yapı olan Blue Mosque (Mavi Cami, Gök Cami, Kapuyt Mzkit) oldu. Mavi çinili kubbesi ayrıca minaresi ile cami ve bahçesi oldukça güzeldi. Bulvar üzerinden cami girişi var ama direkt camiye değil bahçesine giriliyor. Yani yanınızda örtünecek uygun kıyafet filan yoksa da içeriye girebilirsiniz çünkü cami bahçede farklı noktada.

Ermenistan Gezi Rehberi Ermeni Soykırım Anıtı

Erivan’da çok önemli yapılardan birisi tabii ki Ermeni Soykırımı Anıtı. Ülke olarak kabul etmediğimiz (şahsi olarak bizim de kabul etmediğimiz) soykırım için yapılan anıtı görüp görmemek konusunda grup kararsızdı ama sonra görme kararı çıktı. Büyük bir açık alana kurulu olan anıtın bahçesinde soykırımı kabul eden her ülke için bir ladin kabul ettiği tarihte dikilmiş. Bu nedenle bu alanda irili ufaklı birçok ağaç bulunuyor. Soldaki duvar boyunca Soykırım yapıldığı iddia edilen şehirler, köylerin isimleri yazılı. Ankara bile var; 1460’da Kilikya’dan geldiklerinden beri Sincan-Zir bölgesinde, Çankaya, Esat, Keçiören’de çok arazileri varmış. Papazın Bağı, Çankaya köşkü de onlardan bazılarıymış. Atakule’nin olduğu yerde bir zamanlar beyaz kayalar ve çan varmış. Çan-Kaya adı buradan geliyormuş vs vs.

Ermenistan Gezi Rehberi Burada oluşumuza çok şaşırdılar

Bütün alanda yankılanan dua ağıt gibi ve etkileyiciydi. Anıt ise ortasında ateş yanan yuvarlak bir yapı bir de kule kısmı var. Anıt kompleksinin içerisinde bir de müze var. Bu müzeye sadece 4 kişi girdik. Müze girişinde “hangi ülkedensiniz?” diye soran kızlar Türkiye yanıtını alınca hayalet görmüş gibi oldular. Birbirlerine baktılar ve geçin dediler. O kadar şaşırdılar ki müzeye zarar verebileceğimizi düşünüp arkamızdan güvenlik göndereceklerini düşündük ama böyle bir şey olmadı. Müze de tabii ki soykırım adına net bir şey yok. Hatta bu yaşananların Ermeni Çetelerinin verdikleri zararları önlemek adına yapılan bir Zorunlu Göç olduğunu kabul edercesine bol bol silahlı Ermeni Çetelerinin fotoğrafları var. Hrant Dink’in suikastı sonrası katilinin Türk bayrağıyla karakolda çekilmiş fotoğrafı da vardı ama bombalı suikastlarla öldürülen Türk Diplomatlarının fotoğrafları yoktu !

Ermenistan Gezi Rehberi Soykırım çok tartışmalı bir konu

Bize göre durum yaşananlar Soykırım tanımına tam uymuyor. Çünkü o esnada İstanbul’da, Ankara’da vs. birçok Ermeni yaşamaya devam etmiş. Soykırım uygulansa ilk onlar öldürülürdü. Ama uygulanması gereken Zorunlu Göç nedeniyle binlerce insan yerinden yurdundan olmuş, yollarda ölmüş, belki öldürülmüş, çocuklarını yolda nasılsa ölecek diye arkasında bırakmış, yeni yerlere tutunmaya çalışmış. Özetle hoş olmayan olaylar yaşanmış ama her zaman olduğu gibi hiç bir şey sebepsiz olmaz. Ermeni Diasporasının bu işi iyi yönetmesi onları haklı yapmaz.

Bizim tarafımızdan bakılınca da büyük dramlar var bu hikayede

Ayrıca boşaltılan şehirlerde, köylerde ne çok eksik, üzüntü yarattı kim bilir. Mesela ustasız kalan Tokatlılar “Ermeniler geri gelsin” demiş. Öte yandan savaş içinde Türkiye bir de Ermenilerle uğraşmak zorunda kalmış. Gezi grubumuzdaki arkadaşımız Nur Canoğlu’nun notlarından aktarıyorum; “Annem ölmeden kısa süre önce onunla Canerhan Tipi arkadaşımın Paşa dedesinin anılarını içeren “Pışıbba” kitabını, orada Ruslardan destek alan Ermeniler yüzünden Erzurum’u terk etmek zorunda kalan Türkleri konuşunca anladım ki annemler de Erzurum’u Ermeni-Rus hakimiyeti yüzünden terk etmek zorunda kalmış. Dedeme Erzincan’da iş verildiği için Erzincanlı olmuşlar. Annem son yıllarda Erzurumlu akrabalarını bulmaktan çok memnundu.

Bir gün Erzincan uçağında Mintzuri kitaplarından birini okurken yanımda oturan bey Ermenilerle ilgili bir kitap mı okuyorsunuz dedi. Karanlıkta nasıl fark etti bilmem! Ermeni vatandaşımızmış. Bana dedi ki: Türklerin suçu değil, başka şansları yoktu. Ruslar Ermenilerle birleşip doğuyu ele geçirmeye niyetlenince Almanların işine gelmedi ve Türkleri tehcir kararı almak zorunda bıraktılar. Daha sonra Almanya’da tehcirle ilgili olarak Enver, Cemal ve Talat paşalar yargılandığında, Talat Paşa bir Ermeni tarafından öldürüldüğünde gazeteler hep “Almanya günahlarını temizliyor” diye yazmışlar. Öte yandan bazı isyanlar da göç ettirilenleri duyunca çıkmış.

Halkları yalnız bıraksalar belki çok daha iyi olabilirdi ama büyük devletler hep müdahil olmuş

Büyük devletlerin oyunları dostça yaşayan insanlarımızı ayırmasa hala birlikte mutlulukla yaşıyor olabilirdik. İstanbul’da vs. hala dostça yaşadığımız gibi. Elbis, Kaspar, Karabet gibi kimseye değişmeyeceğim Ermeni dostlarım, sınıf arkadaşım çok. Tanıdığım Ermenilerin hepsi iyi, çalışkan, ülkemize çoğumuzdan daha yararlı insanlar. Nitekim gezi boyunca da hoş insanlar tanıdık. İlişkiler daha güzel olsun dilerim.

Dostluk için çok emek vermiş Hrant Dink’in dediği gibi; “Hasta iki toplumuz biz, Türkler ve Ermeniler… Birbirlerine yönelik ilişkileriyle Ermeniler büyük bir travma yaşıyor Türklere yönelik, Türkler ise Ermenilere yönelik büyük bir paranoya yaşıyor. İkimiz de klinik vakalarız. Kim tedavi edecek bizi? Fransız senatosunun kararı mı? Amerikan Senatosu’nun kararı mı? Kim reçeteyi verecek, kim bizim dostumuz? Ermeniler Türklerin doktoru, Türkler de Ermenilerin doktoru… Bunun dışında doktor, ilaç, hekim yok! Diyalog tek reçete, doktor da birbirlerinin doktoru. Bunun dışında bir çözüm yok, yok ve yok!” Dost olmamız şimdi de birilerinin işine gelmiyor belki, Dink de bu yüzden öldürüldü”

Ermenistan Gezi Rehberi Ermeni yemekleri çok lezzetli

Akşam yemeğinde yerel yemeklerin sunulduğu bir restauranta gittik. Gürcü yemekleri daha ünlü ama biz Ermeni yemeklerini daha çeşitli ve lezzetli bulduk doğrusu. Tabii ki yine şarap içtik ve yemeğin sonunda Gata adlı tatlılarından yedik. Gata’nın içinde boca tahin var gibi geliyor ama tahinle yapılmıyormuş, bizim damak tadımıza çok uydu bu tatlı da Ermeni yemekleri gibi. Ermenistan’da Gürcistan yemeklerindeki hamur ağırlığı yerini sebzeye bıraktı; karnıyarık vs efsaneydi. Gece boyunca yerel Duduk sanatçısından Ermenistan’a özgü Duduk dinledik. Ezgiler özellikle Sarı Gelin oldukça tanıdıktı. Geceyi halay çekerek filan bitirdik. Devletlerin birbirine düşmanlığı bir kenara bırakılırsa halklar geçinebiliyor ve Ermenistan yaşam tarzı inanılmayacak kadar yakın bizlere.

Ermenistan Gezi Rehberi Erivan caddeleri çok keyifli

Her gece yemekten çıkışta bulvarlarda yürüyüş yaptık; bu kadar lüks aracı Avrupa şehirlerinde asla göremezsiniz. Ancak bu zenginlik sadece 1 milyon kişinin yaşadığı Erivan için geçerli tüm Ermenistan için değil. Esasen daha önce de değindiğimiz gibi Ermenistan fakir bir ülke.

Stone Symfony Ermenistan Gezi Rehberi

Ertesi gün Erivan dışını gezdik. İlk durağımız 1 saat uzaklıktaki Stone Symfony yani Taşların Senfonisi oldu. Burası daha önce İzlanda’da Reynisfjara’da gördüğümüz bazalt sütunlardan oluşmuş. Bu yapıyı daha sonra ülkemizde Kastamonu’da Güzelcehisar’da da görmüştük.

İniş kolay ama eğer hava sıcaksa çıkışı da göz ardı etmeyin. İsterseniz çıkış için 2 USD karşılığında eşeklerle sizi çıkartıyorlar.

Garni Tapınağı Ermenistan Gezi Rehberi

Sonraki durağımız Garni Tapınağı oldu. Birçok yapı gibi Garni Tapınağı da Tuf taşından yapılmış. Ermenistan’daki Hıristiyanlık harici tek dini tarihi yapı olan bu tapınağı MS 1.YY’da Roma Kralı Tigran yaptırmış, Ermeniler bölgeyi ele geçirince burayı yıkmaya kıyamamışlar. Hemen yanında da Kral’ın Yazlık Sarayı’nın kalıntısı ve Yunan Hamamı da var. Bu güzel tapınaktan aşağı vadiye baktığınızda Taşların Senfonisi’ni de yukarıdan görebiliyorsunuz.

Garni Tapınağı hoşumuza gitti ve burada biraz zaman geçirdik.

Geghard Tapınağı Ermenistan Gezi Rehberi

Daha sonraki durağımız ise Geghard Tapınağı oldu. Burası da büyük bir dini kompleks ve kesinlikle kaçırılmamalı. Kısmen bitişiğindeki dağa oyulmuş ve kayalıklarla çevrili bir Orta Çağ Manastırı olan Geghard (Mızrak) Manastırı ve Kilisesi oldukça etkileyici bir yapı. Her dini yapının bir hikayesi olur ya bununki de şu şekilde; İsa’nın öldürüldüğü mızrak burada bulunmuş ve bu DNA testiyle kanıtlanmış!

Bu bölgeye yakın Metmazor Nükleer santrali dünyadaki en güvensiz santrallerden. Erivan’a 32, Iğdır’a 30 km uzaklıkta. Yeni Çernobil vakası an meselesi yani! Avrupa birliği kapatılmasını istemiş ama Ermenistan’ın işine gelmemiş.

Bizim gezimizi Tempo Tur düzenledi ve Gürcistan – Ermenistan şeklindeydi. Kansav Arslan’ın rehberliğindeki gezimiz çok keyifliydi ve bu geziyi güvenerek Tempo ile yapabilirsiniz. Turu incelemek için tıklayın. Gezinin ilan sayfasındakiler de biziz 🙂

Geziyi birlikte yaptığımız gezgin arkadaşım Nur Canoğlu’na kendi gezi notlarından faydalanmam için izin verdiği için ayrıca teşekkür ederim.

Gezimizin ilk ayağı Gürcistan Gezi Rehberi için tıklayın

Düzenlediğimiz turlara katılarak bizimle birlikte gezmek isterseniz Whatsapp Kanalımızı Takip edebilirsiniz. Whatsapp Kanalımız Takip etmek için tıklayın.  Duyurulardan haberdar olmak için Sessiz modu kapatmayı unutmayın.