Fes

Fas’ın Kraliyet şehirlerinden biri olan “Mavi Şehir” Fes bize göre Fas’ı en iyi anlatan, turistik olmayan bu nedenle mutlaka görülmesi gereken bir kent. UNESCO Dünya Mirası Listesindeki Medina’da binlerce dar ve karmaşa içerisinde sokağı ile burası gerçek bir Kültürel Miras. Alttaki panoramik fotoğraflara baktığınızda zaten şehrin nasıl bir labirent olduğu kolayca anlaşılıyor. Fes’in ayrı bir önemi de 1925 yılına kadar Fas’ın başkenti olması. Biz oradayken Fes’de Fes’in şehir oluşunun 12. Yüzyıl kutlamaları vardı; yanlış yazmadık tam 1200 yıl evvel Fes yine bir şehirmiş.

Fes’e tren ile Kazablanka’dan 4 saatte, Marakeş’den 8 saatte ulaşabilirsiniz. Trenden indikten sonra Grand Taksi adı verilen taksilerle şehre ulaşmanız en kolay yol. Eğer oteliniz sizi burada karşılarsa daha da iyi olur çünkü özellikle oteliniz ya da Riad’ınız Medina içerisinde ise kendiniz oteli kolay bulamazsınız.

Otobüs ile de Fes’e girtmek mümkün. CTM isimli şirket tüm fas şehirleri arasında hizmet veriyor.

Biz ilk gidişimizde Meknes’den Volubilis’e uğrayarak Fes’e geldik. Bu yolculukları grand taksi ile yaptığımız için için Marakeş tren garını görmeye ayrıca geldik. Diğer gelişlerimizde ise kendimize ait minibüsümüz olduğu için ulaşımları onunla yaptık.

Fes’de şehir içi ulaşım yürümek ve Petit Taksi adı verilen taksileri kullanmakla mümkün.

En iyi aylar Marakeş sayfamızda da belirttiğimiz gibi mart-mayıs arası ile eylül-kasım arası olarak özetlenebilir. En ılıman hava bu aylar içerisinde oluyor. Diğer yaz aylarında ısı 40 dereceleri geçtiği, kış aylarında ise 5 dereceye kadar düşebildiği için gezmek için çok uygun olmaz.

Riad’larla ilgili tavsiyelerimiz için Marakeş yazımızı okumalısınız. Burada konaklama tavsiyemiz “Riad Bartal” olacak; kendinizi daha fazla Fas’da hissettirebilecek bir mekan olmaz herhalde. Dekorasyonu, odaları, hizmet kalitesi, kahvaltısı ile kesinlikle bizim tek seçimimiz olur.

Özellikle bir gece sizin için yemek hazırlamalarını isteyin ve yemeğinizi Riad’da yiyin bize teşekkür edeceksiniz. Riad’da değil de makul fiyatlı bir otelde kalmak isterseniz bir defa kaldığımız otelle aynı adı taşıyan bölgede “Hotel Batha” tavsiye edilebilir. Otel ücreti 2 kişilik oda kahvaltı dahil 550 Dh. Çok merkezi ve makul bir oteldi.

Fes de diğer şehirler gibi bir “Medina” ve “Ville Nouvelle” den (Yeni Şehir) oluşuyor. Fes’in Medinasına Fez el Bali deniyor. Biz daha fazla hatta tamamen Medina ile ilgilendiğimiz için Meknes’deki tecrübemiz nedeni ile 1 gün önceden yerel rehberimiz Amina’yı aradık ama doluydu. Bizde Hakima’yı aradık ve iyi haber; müsait. Bir tam gün 6 kişi için 250 Dh’e hemen anlaştık. Siz de daha önce arayın çünkü çok dolu oluyorlar biz tesadüfen bulduk, rehber telefon ve mailleri Lonely Planet’da bulabilirsiniz. Bazı yerlere gidebilmek için bir de minibüs gerekiyor 6 kişi 400 Dh’e de onu kiraladık, minibüs gün sonuna kadar bizimle ama Medina yürüyerek geziliyor. Gün boyu Hakima ile birlikteydik; “Medersa Bou Inania”, Medersa el Attarine”, Tanneries”, “Dar Bahta Museum”, “Mellah”, “İbn Daman Synagogue”, Borj Nord”, Bab Bou Jelaud”, “Water Clock”, “Gazleane Mosque”, “Ash Sherabliyin Mosque”, “Souk an Nejjarine”, “zawiya Moulay Idriss II”, “Place as Seffarine” görülen yerler arasında oldu.

Rehber lazım diyoruz çünkü bu labirentte yönünüzü, gideceğiniz yeri bulmanız çok çok zor. Ne GPS işe yarar ne de haritası var. Tabii ki kendinizi kalabalığın arasına atabilir gezebilirsiniz ama çok önemli bir yerin 2-3 m yanından geçip bundan haberdar olmayabilirsiniz çünkü birçok yer bu kadar gizli konumda yer alıyor.

Fes’in Medina’sında 9.000 sokak, 13.000 dükkan olduğu söyleniyor. Bir eşeğin zor geçeceği kadar darlaşabilen sokaklara araç giremiyor bu nedenle Fes Medina’sı Dünyanın en büyük yaya alanı olarak biliniyor.

Fes’de taşımacılık için eşek ve at kullanıldığı için maalesef Fes’de eşek ve at olmak çok zor. “Hayvan Hakları” kelimesinden filan bihaber oldukları için at ve eşeklere iyi davranıldığı söylenemez. Genellikle aşırı yükleme yapılıyor. Hayvan yüksüzken bile rahat değil çünkü ayak bileklerinden çok kısa bir şekilde zincirleniyor. Çok nadir olarak bazı dar sokaklarda iki duvar arasına belli bir yüksekliğe kalas yerleştirildiğini gösterdi rehberimiz. Bunun amacı bu yüksekliden daha fazla hayvana yükleme yapılmaması. Hayvan kalasın altından eğilerek geçemeyeceği için daha fazla ilerleyemiyor ve sahibinin yükü boşaltması gerekiyor. Bunun yapmamak için de daha fazla yük koymuyorlarmış hayvana.

Medina’ya en büyük kapı olan “Bab Boujloud”dan giriliyor. Bu kapıya Çinili Kapı, Bab Bou Jeloud ya da Bab Boujeloud da deniyor. Mavi çinileri ile ünlü olan kapı 1913 yılında Fransızlar tarafından yapılmış. Esasen ortaçağdan (12.yy) kalan orijinal kapı hemen solundaki bej renkli küçük olan. Dış çinileri mavi, iç çinileri yeşil olan Kapı Fes’in çarşısındaki ana cadde diyebileceğimiz Tala’a Kebira’nın başında yer alıyor.

 

El Attarine Medresesi (Al-Attarine Madrasa, Medersa El Attarine)

Çinileri ve ahşap işçiliği ile göz kamaştıran Al-Attarine Medresesi Fes’in en önemli çekim noktalarından birisi. İsmini yanındaki parfüm ve baharat satılan Souk Al-Attraine çarşısından alan Medrese Marinid Sultanı II. Ebu Said tarafından 14.yy’da yaptırılmış.

Chouara Tabakhaneleri (Chouara Tannery)

Buraya daha yaklaştığınızı kötü kokulardan anlıyorsunuz. Bu tabakhaneleri en güzel gören teraslar deri mağazalarına ait. Merdivenlerden çıkarken kötü kokuyu maskelesin diye size bir tutam nane veriliyor ama koku o kadar da abartılı değil.

Belki de bize Marakeş tabakhanelerinden sonra koku iyi geldi. Mağazanın terasından buradaki deri tabakhanelerini ikram edilen nane çayları eşliğinde izleyebiliyorsunuz. Hala Orta Çağ teknikleri ile üretim yapılan bu tabakhanelerdeki çalışanların durumu gerçekten üzüyor insanı.

Ebu İnania Medresesi (Medersa Bou Inania)

14.yy’da dini eğitim vermek için yapılmış bu medrese yine Fes’in önemli yapılarından. Yeşil çini kaplı yüksek minaresi dikkat çekicidir. Üst katlarda öğrencilerin kaldıkları odalar eğitim hakkında oldukça fazla fikir veriyor. Burası Attarine Medresesine göre daha büyük ve önemli bir Medrese.

Karaouine Üniversitesi ve Cami (Mosque of al Qarawiyyin)

9.yy’da kurulan bu medrese Dünyanın ilk Üniversitesi olarak biliniyor. Gayri müslimlerin alınmadığı bu camiye müslümanlığından endişe edilmeyen erkekler girebiliyor ama çok modern görünümlüyseniz müslümanlığınızdan şüphe edip yine almıyorlar. Bizim yanımızda yerel rehberimiz olmasına rağmen müslümanlığımız konusunda birkaç teste tabii tutulduktan sonra girebildik ancak. Kadınları ise pantolonla içeri almıyorlar.

Mutlaka etekli ve kapalı giyim gerekiyor. Açık yerlerin baş örtüsü ile kapatılması gibi turistik yöntemler burada geçerli değil. Israrcı olmayın bu konuda sert hatta kaba olduklarını söylemeliyiz. Çoğu zaman sadece ibadet saatlerinde yani namaz saatlerinde girişe izin veriliyor ve direkt abdest alanına yönlendiriliyorsunuz. Abdestliyim demeniz de çok iyi karşılanmıyor ve dikkate alınmıyor. Özetle buraya giriş o saatte kapıda olan görevlinin tavrına oldukça bağlı ama şunu söyleyebiliriz ki bu güzel camiyi görmek çok kolay değil. Bu nedenle birçok kişi görmeden dönmek zorunda kalıyor. Kaynaklarda 20.000 kişi kapasiteli olduğu yazılı ama bize çok olası gelmedi bu sayı.

Kraliyet Sarayı (Dar El-Makhzen)

Halka kapalı olduğu için sadece haftanın 7 gününü temsil eden 7 irili ufaklı kapıdan oluşan ana kapısı görülebilen Kraliyet Sarayı Fes’in Jdid bölgesinde yer alıyor. Sarayın ana kapısı Mawlai al-Hassan caddesinin devamındaki Mechouar Meydanında yer alıyor. Yakın zamanda restore edilmiş olmasına rağmen renovasyonda en usta sanatkarlar görev aldığı için seramik, alçı, ahşap ve pirinç işçiliklerini dikkatli incelemenizi tavsiye ederiz.

Dar Batha Müzesi (Dar Batha Museum)

Günümüzde müze olarak hizmet veren Dar Batha 19.yy’da Kraliyet Ailesinin Yazlık Sarayı olarak yapılmış. Yeni sayılabilecek bir Saray olduğu için durumu oldukça iyi ancak eski bir yapı olmaması da etkileyiciliğini azaltıyor.

Molla İdris II Mozolesi (Zaouia of Moulay Idriss II)

Fes’i kuran kişi olarak bilinen Molla İdris’in anıt mezarı günümüzde Fes halkının sıklıkla ziyaret ettiği bir tür adak türbesi gibi. Esasen 400 yıl sonra bozulmamış olarak bulunan cesetin Moulay İdris’e ait olduğu düşünülüyor ama bu kesin değil.

Nejjarine Müzesi

Şu anda Ahşap El Sanatları Müzesi olarak hizmet veren bina oldukça etkileyici burayı da mutlaka listenize dahil etmelisiniz. Ayrıca terasındaki Cafe tempolu bir gezide bir mola vermek için ideal bir nokta.

Mellah

Marakeş’de olduğu gibi burada da Yahudi Mahallesi olarak adlandırabileceğimiz Mellah bulunuyor. Şu anda Fes’de yok denecek kadar az Yahudi ailesi kalmış durumda onların da çoğu Yeni Şehir bölgesinde yaşıyorlar. Artık Yahudi yok ama Mellah mimarisi ile görülmeye değer bir mahalle hala.

 “Yolculuk evliliğe benzer onu kontrol altında tuttuğunuzu zannettiğiniz an, yanılırsınız”

John Steinbeck

Fes’den alınacaklar genel olarak tüm Fas’a benzer şeyler. Bu konuyla ilgili tavsiyelerimiz Marakeş yazımızda.

Fes’de farklı olarak alınabilecek tek şey Seramik ürünler. Sadece bu şehirde yapılan mozaik seramikler çok kıymetli. El aletleri ile seramiklerin kırılması, yontulması ile yapılan mozaiklerden masa, sehpa, ayna, çeşme gibi aklınıza gelebilecek her türlü eşyayı yapıyor ve isterseniz evinize kadar gönderiyorlar.

Fas yemekleri için tavsiyeler ve bilgiler Marakeş yazımızda.

Tam günlük turumuzda yemeğinizi “Les Restaurant Tijani” de yedik. Burası Medina içerisinde tipik bir Fas restoranı. Bulmanız nerede ise imkansız ama rehberiniz sizi oraya götürebilir. Yemek kişi başı yaklaşık 150 Dh idi. Otele yakın yemek alternatifi ise “Chez Rachid” ve yanındaki restoran olabilir.

Otel Batha’dan çıkıp sola döndüğünüzde zaten direk çarşıya giriliyor. Bu lokantalarda hemen çarşı girişinde sokaktaki masalara servis yapılan bu lokantalar esasen pek güven vermiyor gibi duruyor ama hem ucuz hem de çok lezzetli yemekleri var; fotoğraflardaki lacivert örtülü olan yemekler.

Diğer Fas sayfalarımız da okuyun.