Kızıl Kmerler ve Pol Pot

Kızıl Khmerler (Khmerce: Khmer Krohorm, Fransızca: Khmer Rouge), Kamboçya’da gerilla savaşıyla iktidarı ele geçirerek 1975-79 arasında ülkeyi yöneten Maocu çizgideki radikal komünist hareket. Hareketin kurucusu ve önderi Pol Pot’tur. 1967’de, Kamboçya Komünist Partisi’nin silahlı kolu olarak kurulduğu kabul edilir. Yaklaşık olarak 2 milyon insanın ölümü ile sonuçlanan Kamboçya soykırımından sorumlu tutulmaktadırlar.

1960’ların başlarında Fransa’da eğitim görmüş Marksistlerin yönetiminde Prens Norodom Sihanouk’a karşı bir ayaklanmaya katılan komünistler, 1967’de bir köylü isyanında, 1968’de ise hızla yayılan bir kabile ayaklanmasında yer aldılar. Mart 1970’te Prens Sihanouk’u deviren General Lon Nol liderliğindeki sağcı darbeyle Kmer Cumhuriyeti kuruldu. Kızıl Kmerler Sihanouk’a sadık kalan bazı komutanlarla ittifak kurdular. Darbeden kısa bir süre sonra ABD ve Güney Vietnam birliklerinin ülkeyi işgal etmeleriyle Kamboçya Vietnam Savaşı’nın taraflarından biri durumuna geldi. Yeni rejimin baskıcı önlemlerinden kaçan Kamboçyalı Vietnamlılar ile özerk bir cumhuriyet kurmaya çalışan Müslüman azınlıktan yaklaşık 2 bin kişi de onlara katıldı. O sırada Kuzey Vietnam’ın başkenti Hanoi’ye götürülerek komünistlerce eğitilen başka bir Kamboçyalı grup da ülkeye dönerek Kmer Viet-Minh adıyla ortaya çıktı.

General Lon Nol yönetimi ABD’den gördüğü askeri ve mali desteğe karşın Kızıl Kmerlere karşı başarılı olamadı. Yaklaşık beş yıl süren iç savaş boyunca Kiyö Sampan, Hou Yuon ve Hu Nim önderliğindeki Kızıl Kmerler hükümet birliklerine karşı yürüttüğü silahlı mücadeleyle Kamboçya’nın kırsal kesimlerinin tümünde iktidarlarını pekiştirdiler. Sonunda Nisan 1975’te başkent Phnom Penh’e başarılı bir saldırı düzenleyerek ele geçirdiler. Ardından Demokratik Kamboçya hükümetini kurdular.

Mart 1976’da Kiyö Sampan devlet başkanı, Pol Pot başbakan oldu. 1977’de ise Çin çizgisindeki Komünist Parti resmen devlet partisi olarak tanındı. 20. yüzyılın en kanlı rejimlerinden bir kabul edilen Kızıl Kmer iktidarı, bütün dünyada hiçbir Marksist yönetimin başvurmadığı kadar aşırı bir şiddet uygulamasına girişti. Ülkedeki meslek sahiplerinin ve teknik elemanların hemen hepsi yok edildi. Kentlerde yaşayan milyonlarca kişi zorla köylere yerleştirilerek, kolektif çiftliklerde çalışmaya zorlandı. Rejim düşmanı ilan edilenler aileleriyle beraber toplu olarak katledildi. Bu dönemde ekonomik sistemin felce uğraması nedeniyle baş gösteren açlık ve salgın hastalıklar sonucu ölenlerin sayısının, siyasi nedenlerle öldürülenlerle birlikte yaklaşık 2 milyon olduğu tahmin edilmektedir.

Kızıl Kmer iktidarı sırasında Kamboçya ve Vietnam arasında yoğunlaşan sınır sorunları Aralık 1977’de iki ülke arasındaki ilişkilerin tamamen kopmasına yol açtı. Pol Pot’un Çin Halk Cumhuriyeti’ne yakınlaşması Vietnam saldırılarını yoğunlaştırdı.

Ocak 1979’da ülkeyi işgal eden Vietnam birlikleri ve Vietnam yanlısı Kamboçyalı komünistler (KUFNS) Kızıl Kmer yönetimine son verdiler ve Vietnam’ın teknik ve mali desteğine dayanan bir hükümet kuruldu. Kızıl Kmer rejiminin çökmesinden sonra Çin’e kaçan Pol Pot ve Kiyö Sampan yönetiminde, Kamboçya’nın ücra köşelerine çekilen Kızıl Kmerler, bu kez Tayland sınırı yakınlarındaki üslerinden ve Çin’den destek alarak yeniden gerilla savaşı başlattılar. 1982’de Vietnam destekli merkezi hükümete karşı çıkan ve komünist olmayan iki başka Kmer grubuyla, Prens Sihanouk’un fahri önderliği altında gevşek bir koalisyon oluşturdular ve zamanla bu koalisyonun en güçlü tarafı durumuna geldiler. 1990’da Vietnam birliklerinin Kamboçya’dan çekilmesinden sonra, iç savaşı sonlandırmak üzere Kızıl Kmerler ile savaşın öteki tarafları arasında varılan antlaşma 1992’de Paris’te imzalandı. Ama Kızıl Kmerler antlaşmanın uygulanmasının konusunda güçlük çıkarmayı sürdürdüler.

1990’larda büyük kopuşlara rağmen özellikle Tayland sınırında gerilla savaşına devam ettiler. Kızıl Kmerler, 1998’de liderleri Pol Pot’un ölümünden sonra tamamen çözüldüler. Pol Pot’un ardından Kiyö Sampan’ın da teslim olmasından (Aralık 1998) sonra 1999’a kadar pek çok üyesi ya yakalandı ya da teslim oldu. 1999 yılında “Kasap” lakaplı Ta Mok yakalanmıştır.

1975-79 yılları arasında Kamboçya’yı yöneten Kızıl Kmerler, 2 milyona yakın insanın öldürülmesinden sorumlu tutulmaktadır. Ancak, Pol Pot’un yardımcısı olan Nuon Çea, Kamboçyalıların ölümünden komşu Vietnam’daki Maocu yönetimi sorumlu tutmaktadır.

Pol Pot, asıl adı ile Saloth Sar (d. 19 Mayıs 1925 – ö. 15 Nisan 1998) Kızıl Kmerler adlı gerilla teşkilatının kurucusu, 1976 ilâ 1979 yıllarında Kamboçya başbakanı. İktidarı döneminde Kamboçya’da tahminen 1.700.000 kişinin ölümüne yol açan bir baskı rejimi kurdu, bazı tarihçiler bu olayların bir soykırım olduğunu kabul etmektedir.

 

1925 yılında o dönem Fransız Hindiçini içinde yer alan günümüzde Kamboçya’nın bir parçası olan Kompong Thom şehrinde çiftçi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.

Pol Pot, 1949 yılında Paris’te radyo mühendisliği bursu kazandı. 1953 yılında Kamboçya’ya döndü ve öğretmenlik yapmaya başladı. 1963 yılında ise ormanlık bölgelere çekilerek Kızıl Kmerler olarak bilinen gerilla teşkilatını kurup organize etti. 1970’teki askeri ihtilal sonucu iktidardan uzaklaştırılan Kamboçya’nın kralı Norodom Sihanouk ile iş birliğine girerek askeri idareye karşı hareket başlattı.1975’te General Lon Nol yönetimindeki askeri idareyi devirerek başbakan oldu.

Başbakan olmasına rağmen bütün idareyi elinde bulunduran Pol Pot, birliklerinin başkent Phnom Penh’ i işgal etmesiyle asıl yüzünü gösterdi ve katliamlarını sergilemeye başladı. Şehirde yaşayan herkesi pirinç tarlalarında çalışmaya zorlayan Pol Pot, bütün okulları kapattı. Okuma yazma bilenler öncelikli olmak üzere yaşlı-genç-çocuk-kadın-erkek ayırımı yapmaksızın yüz binlerce kişiyi işkencehanelere dönüştürülen okullarda, idareye karşı olduklarını itiraf ettirdikten sonra ölüm tarlalarına sürdü.

1979’da Vietnamlılar tarafından desteklenen Hun Sen önderliğindeki bir hareketle başkentten uzaklaştırılan Pol Pot ve Kızıl Kmerler, iktidarda oldukları süre içinde Kamboçya kaynaklarına göre yaklaşık 7 milyonluk nüfusun 1 milyon 700 binini katlettiler.

Yine bu dönemde yüz binlerce ev, binlerce okul, hastane, Budist-Hristiyan-Müslüman ibadethaneleri yerle bir edildi ve bu dönemde tüm dünyada ‘Bir Numaralı Düşman Kardeş’ olarak anılmaya başlandı.

1979’dan 1997 Temmuzuna kadar Kamboçya’nın Çin ve Tayland sınırındaki ormanlık bölgede gerilla hareketine devam eden Pol Pot’un bu ülkeler tarafından desteklendiği iddia edildi.

1997 Temuzunda Kral Sihanouk’un oğlu Prens Ranaridh’e bağlı kuvvetlerle iş birliği yaparak başkenti ele geçirmeye çalısan Pol Pot’a bağlı Kızıl Kmerler, eski başbakan Hun Sen’e bağlı hükümet kuvvetlerince püskürtüldü. Son başarısız girişiminden dolayı yandaşlarınca ömür boyu ev hapsine mahkûm edilen Pol Pot’un sağlık durumu da gittikçe kötüye gitmeye başladı.

Ölümünden yaklaşık olarak bir hafta önce Tayland hükümeti Pol Pot’u yakaladığı halde, ‘başka ülkenin içişlerine müdahale olur’ ve ‘Çin’le ilişkilerimiz bozulur’ gerekçesiyle serbest bıraktı. Dönemin ABD başkanı Bill Clinton ise, Pentagon’ a Pol Pot’un derhal yakalanarak milletlerarası bir mahkemede yargılanması emri verdi.

Kızıl Kmerler, Pol Pot’un 15 Nisan 1998’de kalp krizi sonucu öldüğünü açıklamışlardır. Diğer bir iddiaya göre ise; Pol Pot, sıtmayla mücadele ve sakinleştirici ilaçları alarak intihar etmiştir. Bu açıklama Kızıl Kmerler tarafından yapılmıştı ve dünya kamuoyu bu açıklamaya pek de itibar etmemişti. Pol Pot ölümünden birkaç ay önce kendisiyle yapılan bir röportajda, milyonlarca insanın öldürülmesiyle alakalı vicdanen rahat olduğunu, bunları kendi başına yapmadığını açıklamıştı.