Katmandu

Katmandu’dan (Kathmandu) önce biraz Nepal’den bahsetmek gerekir. 28 milyon nüfusa sahip Nepal dünyadaki tek Hindu Krallık ve Dünyanın her zaman en fakir 10 ülke listesinde kendine yer buluyor. Bayrağı dikdörtgen olmayan tek ülke ünvanına da sahip ülkeye “Dünyanın Çatısı” deniyor. Bu ünvan çok haklı çünkü Himalayalardaki 8.000 metreden yüksek 10 zirve ve dünyanın en yüksek zirvesi “Everest” de (Sagarmatha) Nepal’de bulunuyor. Buna ilaveten Nepal de 7000 metreyi aşan 250 den fazla zirve var.

Nepal de zorunlu eğitim yok ve halkın % 40’ı da okur-yazar değil. Askerlik zorunlu değil, saygın paralı askerleri İngiltere gibi bazı ülke ordularında da görev yapıyor. Gurkha adı verilen bu askerler 2200 dolar civarı bir ücret alıyor ki bu Nepal için inanılmaz yüksek bir ücret.

Nepal dünyanın en fakir ülkelerinden birisi. Bu fakirlik hem halk hem de devlet hizmetlerinde oldukça fazla görülüyor. Birçok yerde elektrik yok, heryer çöp içerisinde, temiz suya ulaşmak zor, asvalt ve kaldırım bulmak zor. Bunun gibi çok örnek verilebilir Nepal için. Ancak tüm bunlara rağmen Nepal halkı oldukça mutlu, huzurlu ve sakin. Din’in bunda etkisi herhalde vardır ama genel olarak halk sadece o günü geçirecek kadar şartların peşinde fazlasında gözü yok görünüyor.

Farklı takvimleri var; Nisan ayının ilk haftası yılbaşı mesela bizim orada olduğumuz 2007 yılında 2062 yılı yaşanıyordu.

İnek ve öküz hayatına saygı çok fazla daha doğrusu tüm canlılara saygı çok fazla. Türkiye’de sanılan kadar olmamakla birlikte mesela anlatılanlar gibi “bir inek yola yatarsa yol kapanır” vs.. böyle şeyler abartılı ama inek kutsal ve bir ineğin ölümüne sebep olmanın cezası insan ile aynı 24 yıl hapis.

Türkiye’de evde maymun beslemek ya da yolda maymun görmek ne kadar garipse Nepal’de de kedi görmek o kadar garip bir durum. Kedi uğursuz kabul ediliyor ve beslenmiyor. Aileler köpek de beslemiyor ama köpek sayısı çok fazla ve her yerde dolaşmaları serbest.

THY’nın aktarmasız, FlyDubai, OmanAir, Qatar Airways’ın da tek aktarmalı uçuşları ile Katmandu’ya gidebilirsiniz.

Sonbahar olan Eylül sonundan Kasım sonuna kadar en yüksek sezon yani en uygun aylar. Bu zamanda dağlar en iyi görülebilirlikte olur ve yağış en az seviyede.

Bahar yani Şubat-Nisan ortası Nepal için ikinci en iyi zaman.

Haziranın ortasından Eylül’ün sonuna kadar Muson yağışları olur bu nedenle bu ayları tercih etmemelisiniz.

Şehirlerde ulaşım küçük taksiler ve bisiklet rikşalarla yapılıyor. Toplu taşım için otobüsler var ama turist olarak kullanmanız oldukça zor çünkü rotaları açık değil ve aşırı kalabalıklar.

Şehirlerarası ulaşım ise otobüsler ile yapılıyor ama çılgın trafikte bu araçlar da hiç güvenli değil. Bu nedenle şöförlü özel bir araç kiralayarak şehir değiştirmeniz iyi olur.

Havaalanından çıktınız; biraz karmaşa, bolca tütsü-zencefil-köri-sarımsak kokusu, minik taksilerin çılgınca kornaları, biraz hayal kırgınlığı, biraz merak işte ilk izlenim işte size “Katmandu”.

1951 yılına kadar dış dünyaya kapalı olan Nepal’in en büyük şehri Katmandu aynı zamanda başkent. Nüfusu 750.000 ve yüksekliği 1500 m civarında ama bu yüksekliğe rağmen 20-30 yılda bir kar görüyor.

Katmandu vadisinde yer alan üç Krallık şehrinden (Katmandu, Patan ve Bhaktapur) biri olan Katmandu’da her krallık şehrinde olduğu gibi şehrin merkezinde “Durbar Meydanı” var. Katmandu’nun Durbar Meydanı haricinde ikinci turistik çekim merkezi “Thamel Caddesi“. Katmandu’da hayat turistik ve antik merkezler olan Thamel Caddesi ve Durbar Meydanının çevresinde geçiyor. Thamel caddesi ve ona açılan sokaklar; paşminacılar, maskçılar, sayısız hediyelik eşya dükkanı, tüm dünya mutfaklarından her bütçeye göre alternatifler sunan restaurantlar, internet cafeler ve otellerle dolu. Burası aynı zamanda outdoor malzemeleri satan dükkanlarla dolu. Tabii ki hepsi taklit ama sorarsanız hepsi gerçek denecektir.

Durbar Meydanı’na açılan sokaklardan biri de “Freak Street”. Burası Hippiler döneminde ün yapmış olan hostellerin, uyuşturucu bulunabilecek mekanların olduğu sokak. O yıllarda Hippi’ler bu sokağı mesken tutunca Nepalliler bunlara Freak yani kaçık demiş ve sokağın adı o şekilde kalmış esasen sokağın adı Jochne. Eski günlerini zaten kaybeden sokağın 2015 depreminden sonra artık tanınacak hali kalmamış.

Durbar Meydanına giriş ücretli (200 roupe). Durbar, Nepal dilinde Saray anlamına geldiği için Sarayın olduğu meydan anlamına geliyor. Her şehirde akıllarda kalan Nepal fotoğraflarının çekildiği yerler genellikle Durbar Meydanları. Durbar Meydanındaki binalar 1979 yılında UNESCO tarafında Dünya Mirası ilan edilmiş ve koruma altına alınmış durumda. Güncelleme: Maalesef 2015 yılındaki 7,8 ve 8,1 şiddetindeki büyük depremlerde bu binaların çoğu yıkıldı, bazıları tekrar yapıldı. Bu meydan çok sayıda tapınakla ve mimari açıdan önemli binayla çevrili durumda. “Kasthamandap”,”Maju Deval”, “Ashok Binayak”, “Maru Tole” ve “Kumari Bahal” bunlardan bazıları. Katmandu vadisinde 2500 civarı irili ufaklı tapınak var. Nepal’de Budizm ve Hinduizm en yaygın dinler. Budizm ile ayrıntılı bilgiyi alabileceğiniz yazımız için tıklayın.

Kasthamandap Tapınağı‘nı girişindeki iki fil başlı Tanrı Ganesh figüründen tanıyabilirsiniz. 12.yy yapımı olan 3 katlı bu tapınak maalesef 2015 depreminde tamamen yıkıldı hatta yıkıntı temizlenirken yeni tarihi parçalar kazı sırasında bulundu. Yeniden yapılıyor ama durumu nedir bilmiyoruz. Nepal’in fakirliği dikkate alındığında eğer UNESCO ciddi bir destek vermezse kaybedilenleri yerine hem hızlı hem de orjinaline yakın konması oldukça zor görünüyor.

Maju Deval Durbar Meydanı’nın kutsal ve Lord Shiva’ya adanmış. Katmandu’daki bu dini mekanın en göze çarpan özelliği, tapınağın basamaklarında müzik yapılmasıymış. Bu aktivasyon  bu tapınağı Katmandu’da da önemli bir buluşma yeri haline getirmiş. 3 katlı çatısı ve erotik ahşap oymaları ile ünlü tapınaktan geriye depremden sonra sadece giriş basamakları kalmış durumda maalesef.

“Dünyadaki yüzbin şehrin her birinde güneş benzersiz şekilde batıyor. Sadece bir defa buna şahit olmak için seyahat etmeye değer”

Ryu Murakami

Bunlar dışında Katmandu’da iki önemli Budhist tapınağı var:

“Swayambhunath” tapınağı; Maymun Tapınağı olarak da adlandırılan tapınağa giriş 75 roupe. Yayıldığı alan olarak en büyük Budhist tapınağı maymunlar çok yoğun olduğu bu tapınak. Beslerken onlar sizin verdiğiniz muz yerine elinizdeki muz torbasını ya da torba zannettikleri fotoğraf makinanızı tercih edeceklerdir, dikkatli olun. Budhist tapınaklarının içerisinde ve etrafında Dua Tekerlekleri ve Dua Bayrakları göreceksiniz. İnançlarına göre üzerinde Budha öğretileri yazılı bulunan Dua Tekerlekleri (Çarkları) dünyanın herhangi bir yerinde döndürüldüğü ve Dua Bayrakları dalgalandığı sürece bu öğretiler yayılmaya devam edecektir. Bu tapınaktada irili ufaklı dua tekerleri olduğu gibi bir adet de dev bir dua tekerleği var. Yine bir tepede kurulu olan bu tapınağın terasından Katmandu’nun panoramik manzarasını seyredebilir ya da fotografını çekebilirsiniz. Tapınağa merdivenleri çıkarak ulaşmanız daha etkileyici ancak isterseniz arka taraftan araçla ulaşım da var.

Stupa’nın beyaz kubbesi dünyayı, çatıdaki 13 sivri kule Budizm’deki aydınlanma yonudaki basamakları, kubbenin üzerindeki kulenin 4 tarafında da bulunan gözler bilgelik ve merhameti, gözler arasındaki soru işaretine benzer kısım burundur ve dünyadaki herşeyin birliğini temsil eder. Bu sembol aynı zamanda Nepal dilinde “1” demektir.

Diğer tapınak ise “Boudhanath (Boudha) Stupa“. Bu Stupa ise yapı olarak en büyük Budhist Tapınağı (giriş 50 roupe). Özellikle öğleden sonra geç vakitlerde, turistler ayağını çektikten sonra bu tapınak Tibetlilerin inançlarını yerine getirmek için doldurdukları bir mekan. Tüm Budhist tapınaklarında olduğu gibi saat yönünde tapınağın etrafında dönüyorlar ve bir yandan dua tekerleği çeviriyorlar. Burası Hindu tapınağı olmadığı için siz de katılabilir siz de dua tekerlerini onlarla birlikte çevirebilirsiniz. Bu tapınağı çevresi tümüyle dükkanlarla çevrili. Burada satılan bazı objeler Nepalde diğer bölgeler yoktu ve fiyatlar çok makuldu.

Katmandunun en büyük Hindu tapınağı ise “Pashupatinath“. Bu tapınak da UNESCO Dünya Mirası Listesinde yer alıyor. 2015 yılıdanki depremde zarar görmekle birlikte bu tapınak tamamen yıkılanlar arasında değil. Hindu olmayanların Hindu tapınaklarına girmesine izin verilmediği için bu tağınağın içerisine girilemiyor. Milli Tanrı olarak kabul edilen Lord Pashupatinath’ın tahtı burada olduğu için bu tapınak oldukça önem taşıyor. Ancak tapınağı ikiye ayıran “Bagmati Nehri”nin diğer yakasından tapınak izlenebiliyor. Bagmati Nehri Hindistan Varanasi‘deki “Ganges (Ganj)” gibi kutsal bir nehir. Bu tapınak Hinduların ölülerini yaktıkları bir tapınak aynı zamanda ve bu kısma girilebiliyor. Burada ölü yakılması 24 saat devam ediyor. Nehrin iki yakasını bir araya getiren köprünün üst tarafında asiller yakılırken alt tarafta sıradan halk yakılıyor. Bir ölünün yakılması yaklaşık 3 saat sürüyor ve bu görev ailenin erkek çocuğuna düşüyor. Yakılma işlemine ölünün ağzından ateş verilerek başlanıyor ve yakılma esnasında yayılan keskin koku sanılanın aksine ölüden değil ağırlıklı olarak odunlardan geliyor ve bu odun kokusu ölü kokusunu maskeliyor. Yakılan küller nehire atılıyor ve bu nehirde ölülerin altın dişlerini arayan gençlere sık sık rastlanıyor. Burada yakılarak küllerin nehire atılması bir Hindu için çok şeref verici. Ölümün yaklaştığını düşünen yaşlı Hindular birçok bölgeden gelerek tapınağın etrafında yaşayarak burada ölümü bekleyebiliyorlar. Burada yakılmanın daha iyi bir reankarnasyonla dünyaya dönüleceğine inanılıyor. Bu tören esnasında yas çok nadir çünkü bu ruhun çıktığı bir seyahat olarak görülüyor. Cenazeye sahip ailenin erkekleri saçlarını en arkada bir tutam kalacak şekilde sıfıra vuruyor ve matemlerini dile getiriyorlar. 2002 yılında Kral öldürüldüğünde neredeyse tüm Nepal erkekleri saçlarını sıfıra vurdurmuş. Yine bu tapınak hayattan kendisini tamamen soyutlamış olan sadece tapınan çalışmayan, evlenmeyen yıkanmayan saç ve sakallarını hiç kesmeyen “Sadu”ların çok olduğu bir yer. Sadular ne kadar yoksul ise ruhları o kadar olgun kabul ediliyor ve çok saygı duyuluyor. Sadece “Sadu”lar yakılmıyor, gömülüyor ve doğrudan cennete gidiyorlar. Ortalıkta fotoğraf çektirip para isteyenler “Sadu” değil “Sadu”luğu bırakıp para peşine düşenler olarak tanımlanıyor. Gerçek bir Sadu’nun böyle bir tavır sergilemesi mümkün değil.

Tapınaklar Budhism’in 3 yayıcısına adanarak yapılmış. Bunlardan “Kirishna”ya adananlar gothic tarza benzemeleri ile kolayca ayrılıyor. “Vishnu” ve “Shiva”ya adanalar çok katlı ve fotoğraflarda en çok rastlanan tapınak tipi ve ikisini birbirinden ayırmak bizler için zor.

Everest (Sagarmatha)

Dünyanın en yüksek zirvesi olan Everest de Nepal’de. Dağcılık dışında Everest’i görmenin tek yolu Everest üzerinde küçük uçaklarla yapılan turlar. Bu turlar için 06.00 da otelinizden ayrılıp havaalanındaki küçük şirketlerin uçakları ile bu turlara katılmanız gerekiyor. Budha air, Seti air, Nepal air ve Sita air bu şirketlerden bazıları. Tur ücreti yaklaşık 150 dolar+3 dolar vergi. Tur ancak Zirve’nin görülebileceği iyi havalarda yapılıyor. Eğer hava nedeni ile tur 3 saat içerisinde yapılamazsa para iadesi yapılıyor. Hatta uçuş gerçekleştiğinde dahi eğer Everest görülemezse başka birgün için bilet veriliyor ya da ücreti iadesi yapılıyor. Yaklaşık 1 saatlik uçuşta uçağın ufak ve teknolojik olarak geri oluşu yolculuktan bazılarımızın etkilenmesine neden oldu. Baş dönmesi, mide bulantısı ve terleme gibi; ben de bu gruba dahilim ama hiç hissetmeyenler de oldu.

Kumari (Kumari Devi)

Nepal’de “Yaşayan Tanrıça” diye bir kavram daha doğrusu Tanrı var. Bu mutlaka ergenliğe ulaşmamış bir genç kız oluyor ve bu kıza Kumari deniyor. Kumari seçildikten sonra “Kumari Ghar” adı verilen evde oturuyor ve yılda sadece 13 defa evden dışarı çıkabiliyor.  Kumari kelimesi Sanskritçedeki Koumarya’dan geliyor ve Prenses anlamına geliyor. Nepal’de farklı şehirlerin farklı Kumari’leri olabiliyor ama en önemlisi “Royal Kumari” adı verilen Katmandu’daki Kumari. Mesela en son Royal Kumari 2017 yılında seçildi ve seçildiğinde 3 yaşındaydı. Kumari genellikle Navaratri ya da Durga Puja gibi özel festivaller için seçiliyor. Kumari seçilecek kızda 32 kritere bakılıyor. Bunlardan bazıları şöyle; İstiridye kabuğu gibi ensesi olmalı, Banyan Ağacı gibi vücudu olmalı, İnek gibi kirpikleri olmalı, Geyik gibi bacakları olmalı, Arslan gibi göğsü olmalı, Ördek kadar yumuşak ve net sesi olmalı ,Saçı ve Gözleri siyah olmalı, kaybettiği dişi olmamalı. Kumari mutlaka Nepal’in Shakya ya da Bajracharya halkları arasından seçiliyor. Şu ana kadar seçilen tüm Katmandu Kumari’leri Shakya iken Patan Kumari’leri Bajracharya ailesinden geliyor. Kumari fiziksel şartları sağladıktan sonra bazı cesaret testlerinden de geçiyor. Mesela başı kesilmiş bufalo ve keçilerle karanlık bir odada kalmalı ve korku ibaresi göstermemeli. Bu basamakları aşan aday İyiliğin Tanrıçası Durga’nın reenkarnasyonu olarak kabul ediliyor ve yeni Kumari oluyor.

Kumari seçildikten sonra bu kızı ailesi Kumari Ghar’da nadir ziyaret edebiliyor. Kumari bu eve girmeden son defa Durbar Meydanında yürüyor ve ergenliğe ulaşıp Kumari’liği sona erene kadar bir daha ayağı yere basmıyor hep tahtırevanda taşınıyor. Ayakkabı hiç giymez sadece kırmızı bir çorap giyer.

Kumari adet görüp ergenliğe ulaşınca artık o da Tanrıça değil ölümlü oluyor ve yeni Kumari arayışı başlıyor. Uğursuzluk getireceği için Kumari ile evlenilmiyor.

Biz büyük bir şans olarak pencereye çıktığı için Kumari’yi görebilmiştik Katmandu’da. Ancak artık pencereye çıkmayı red ediyorlarmış.

Nepalde restaurantlar Türkiyedeki gibi ön hazırlıklı değildir siz siparişi verince baştan yapmaya başlarlar ve hazırlanması çok uzun sürer ve yemeklerin doğru ya da tam gelmesinin garantisi yoktur !! Bizim bir Çizi kraker reklamımız var ya işler ona benziyor. Siparişinizi önceden verip gezme imkanınız olursa 1 saat kazanırsınız..

Nepal’de yemek için altın bir kuraldan bahseder gezi kitapları “ya pişir, ya kaynat, ya soy ya da unut” ancak 24 kişilik bir gruptan bu kurallara tam olarak uymamamıza rağmen sadece bir arkadaşımız diyare oldu.

Bizdeki mantının bir benzeri olan “momo” adı verilen yemeği deneyebilirsiniz. Etli, sebzeli ve tavuklu olabiliyor (125 roupe).

“Choupsey” adlı yemek noodle benzeri ama kızartılarak yapılıyor ve biraz sulu ne çok iyi bir seçim nede kötü (200 roupe).

Tatlı olarak “Banana Fritter” adlı muz kızartma tatlısını biz beğendik (95 roupe).

Bölgeye ait “Everest” ve “Nepal İce” biraları çok lezzetli ve tatları birbirine yakın (185 roupe civarı).

Nepalde çay (Daduala) şekerli ve sütlüdür. Tibet çayı da bulunur ama o da süt-tereyağı-tuz ve bir tutam çaydan oluşuyor. Siz en iyisi “black tea” isteyin poşet çay getirsinler.

Bizim bildiğimiz anlamda ekmek bulunmuyor. “Çapati” denilen bizdeki lavaş-bazlama arası bir ekmekleri var ama oda istemezseniz yemekle standart olarak gelmiyor.

Katmandu da biz “Deliam Garden” da yemek yedik tavsiye edilir (grilled lemon-butter chicken 240 roupe) ( chicken djoniese 235 roupe) (thamel tomato rajani steak 270 roupe).

Nepalde alkol tüketimi fazladır. Gece geç saatlerde yanınıza gelen kötü görünümlü elinde siyah poşetli kişiler uyuşturucu satıcısıdır.

Esasen Nepal ucuz bir ülke olduğu için pazarlık yapmasanız bile çok büyük bir kayıp yaşamaz hatta günlük yaşam endeksleri ortalama 1 dolar olan bu ülke insanına bir katkıda bulunmuş olursunuz. Ama pazarlık yapılacak kadar yüksek fiyat söylendiği bir gerçek söylenen fiyatın yarısına alacağınız kesin belki altına bile inebilir. Bir alışkanlıkları da “sen ne fiyat verirsin?” diye size sormaları.

Katmanduda alışveriş için “Thamel” doğru adres hem çok alternatif var hemde işporta tarzı alış-verişe göre daha kaliteli ürünler bulmak mümkün.

Bhaktapur sokak satıcılarının en fazla ve en ısrarcı olduğu şehir.

Nepal de satılan dağcılık ve tekstil ürünlerinin tümü sahtedir. Ama buna rağmen fiyat cazibesi nedeniyle alınabilir. Bazıları kaliteli taklitler onları bulmaya çalışın.

El işleri ve tekstil ürünleri ilk yıkamada çeker ve boyar dikkat!

Nepal de evler genelde 1 oda civarında çok küçük olduğu için çamaşır yıkama, banyo gibi bazı işler evin bahçesinde yapılabilir. Bunlara sıklıkla şahit olacaksınız. Fotoğraf çekme konusunda lütfen özel hayata saygı sınırlarını aşmamaya özen gösterin.

Vize 35 $ karşılığı girerken alınabilir. Yeşil pasaportta ücrete tabiidir. 3 günden kısa süreli girişlerde ücret alınmaz.

Cumartesi dini ve resmi tatil dükkanların bazıları ve resmi daireler kapalı.

Pazar günü haftanın 1. günüdür.

Tüm ülkede olmasa da özellikle Katmandu da ciddi bir trafik sorunu var.

Bir yakınını kaybeden kişi saçlarını kazıtır ve gözyaşlarına sınır çekmek için kirpik diplerini kırmızı çizgi çeker.

Trafikte inanılmaz bir korna çalma alışkanlığı var ama bu istenen bir olay. Bir sürücü yanından geçerken korna çalmanızı istiyor hatta bazı arabaların arkasında “horn please” (korna lütfen) diye yazıyor.

Yanınızda tuvalet kağıdı 1 rulo götürün genelde var ama bazı otellerde yok.

Bolca ıslak mendil götürün sık sık ellerinizi silme ihtiyacı hissedeceksiniz.

 

Diğer Nepal yazılarımız da okuyun.