Big 5

İngiliz koloni döneminde beyaz avcılar tarafından Afrika’da yaşayan, avlanması en zor beş büyük  hayvana verilen ortak bir isim Big Five. Günümüzde avlanmaları kesin olarak yasaklanmış, nesilleri tükenme tehlikesi altındaki bu hayvanlar için Big Five deyimi turist ve vahşi yaşam rehberleri tarafından bu defada görülmesi en zor 5 hayvan olarak hala kullanılıyor. Big Five terimi, Aslan, Afrika Fili, Leopar, Gergedan ve Afrika Mandası‘nı (Buffalo) kapsıyor.

Büyük sıfatıyla onurlandırılmış olmalarına aldanıp da bu listeye dahil olmak için hayli ağır çekmek gerektiğini düşünmeyin sakın! Bu listedeki hayvanlardan bazıları hayli ağır cüsseye sahip olsalar da seçimdeki asıl kriter Afrika’nın avlanması zor, en tehlikeli hayvanları kategorisinde en üst 5’i diğer vahşi hayvanlara kaptırmamış olmaları.

Şu “Büyük 5” üzerine detay konuşalım.

1. Aslan

Vahşi Afrika’nın en önemli sembollerinden aslan ulusal parklarda turistler tarafından en çok ilgi gören Büyük 5 üyesi. Grup halinde yaşayan aslanlar, özellikle de erkek aslanlar çok tembeller. Grubun lideri erkek aslanlar üreme ve dişi aslanın avladıklarını afiyetle yemekten başka bir işle iştigal etmiyorlar. Dişi aslanın av hedefi antilop ailesine mensup hayvanlar ve zebralar. Dişi aslan gün batımında, havanın serinlemesiyle hareketlenip avının peşine düşüyor. Ancak sanıldığı gibi bu hayvanları her gördüklerinde bunların peşine düşmüyorlar. Yeterince aç olmalı, enerjisi olmalı, hedef yeterince yakın olmalı vs. Birçok av kovalamacası başarısızlıkla sonuçlanıyor. Başarılı olduğunda karınları tok aslanlar kendilerine gölgelik bir kuytu bulup dinlenmeye çekiliyorlar. Ünvanları Ormanların Kralı olmasına rağmen Aslanlar ormanda değil düzlüklerde ve çalıların diplerinde yaşıyorlar genellikle.

2. Leopar

Etobur Leopar Büyük 5’ler içinde gizlenmekteki mahareti, bulundukları ortama sağladıkları uyumuyla yakalanması en zor olanı. Pek sosyal olmayan leoparlar kendi başlarına takılmayı seviyorlar. Gündüz tehlike sezdiğinden gece avlanmayı tercih eden leopar gündüz öğle sıcağında sık otların veya bir ağacın dalında uyumayı tercih ediyor. Büyük kedi ailesi içinde de en yükseğe tırmanabilen leoparlar kavga ve dalaştan pek hoşlanmıyorlar. Öyle güçlüler ki, kendilerinden cüssece büyük hayvanları öldürüp, uyanık aslan ve sırtlanlara yem etmemek adına ağacın en tepesine kadar taşıyabiliyorlar.

3. Fil

Dünyadaki en büyük kara memelisinin Afrika Filleri olduğunu biliyor muydunuz? Filler üstün zekaları, kendi türleri içindeki karmaşık sosyal yapılarıyla dikkati çekiyorlar. Karmaşık sosyal yapılarını kısaca açıklamaya çalışalım; Güçsüz, yaralı, yetim fillere ayrı bir ihtimam gösteriyor fil sülalesi. Hayatını kaybeden fillerin ardından yas tutuyorlar. Hassas burunları sayesinde su rezervlerini bulmakta ustalar.  Fil gibi hafızası var derler ya bazı insanlar için. İnsanları bilemeyiz ama fillerin hafızaları çok keskin. Fillerin kulakları büyük olduğu kadar da çok faydalı. O koca kulaklarını maharetle kullanıyorlar. Tehlike anında ve sinirlendiklerinde kulaklarının hareketiyle diğer filleri uyarıyorlar. Yelpaze olarak kullandıkları kulakları sayesinde koca cüsselerinin ısısını düşürüp Afrika’nın zaman zaman dayanılması güç sıcağına direniyorlar. Afrika fillerini Afrika Kıtası şeklindeki koca kulakları minik kulaklı Asya fillerinden ayıran en büyük özellik. Yasak olmasına rağmen hali hazırda devam eden kaçak fildişi avcılarından ve alt üst olan ekolojik denge sonucunda kuraklığın acımasız pençesinden kurtulmayı başaran şanslı filler genelde 70 yaşına kadar yaşıyorlar. Yaşlılıkla birlikte dişleri dökülen filler çiğneme yetilerini kaybediyor, buna bağlı olarak da iyi beslenememekten ölüyorlar.

4. Afrika Mandası (Buffalo)

Özellikle meralık ve ormanlık alanlarda yaşayan, parkların önemli sakinlerinden koca cüsseli Afrika mandaları önceden kestirilemeyen tavırlarıyla hayli tehlikeliler. Köşeye sıkıştıklarında ya da yaralı olduklarında sakin bile görünseler saldırabiliyorlar. Onların öyle sakin göründüklerine aldanıp da arabadan atlayıp hatıra fotoğrafı çektirmeyi sakın aklınızdan bile geçirmeyin. Mandalar da diğer hayvanlar gibi geceleri besleniyorlar. Gündüzleri ise üzerlerindeki asalak kuşla beraber bir çamur birikintisinde dinleniyorlar.

5. Gergedan

Dünya genelinde 2.000 adet nüfusuyla Büyük 5’den nesli tükenme tehlikesi altında olan gergedanlar siyah ve beyaz olmak üzere iki cinse ayrılıyorlar. İki cinsi birbirinden ayıran en büyük iki özellik ağızlarındaki şekil farklılığı ve siyah gergedanın üç toynaklı olması. İnce, tüysüz, gri derili gergedanlar biri daha uzunca olmak üzere iki boynuzlular. Beyazlara göre daha agresif siyah gergedanlar genelde asosyal oluyorlar ve tek takılıyorlar. Daha sosyal olan beyaz gergedanlar diğer gergedanlarla birlikte dolaşmayı seviyorlar. Nüfuslarının siyahlara göre daha az olmasının nedeni beyaz gergedanların daha az agresif olmaları ve bunun neticesinde kaçak avcılara kolay hedef olmaları. Özellikle siyah gergedanlar hayli sinirli ve herhangi bir neden olmadan bir anda agresifleşebiliyorlar. Saldıracağı zaman kafasını öne eğip boynuzuyla hedefe kilitlenip burnundan sinirli sinirli solumaya başlıyorlar. Dörtnala gitmeden önce ön ayaklarını yere sürtmeleri arenadaki boğaları anımsatıyor. O koca cüsseleriyle ters orantılı hareketleri hayli çevik. Gergedanların da Afrika mandaları gibi asalak kuşlarla ortak bir yaşamları var. Kuşlar onların derilerindeki parazitleri temizliyor, gergedanlar da onların hayatlarını bağışlıyorlar. Kuşlar gergedan üzerinde buldukları keneleri hem yiyor hem de gergedana özel bir sesle ne bulduklarına dair sinyal veriyorlar. Bu kuşlar zaman zaman gergedanların derisinde oluşan yaradan sızan kanı emseler ve yaranın kapanmasını geciktirseler de o agresif gergedanlar buna hiç ama hiç ses çıkarmıyorlar.

Kenya’da yaptığımız 2 Safari’de bu gezide de olan bazı arkadaşlarımız ile Big 5 yapmıştık, Botswana’da Big 5 üyeleri daha geniş bir araziye yayıldığı için daha zor ama hiç belli olmaz yine yapabiliriz.